- Xuddi shu nomdagi boshqa joylar uchun qarang Xitoy tili uchun qo'llanma.
| Xitoy (汉语 yoki 漢語 [Hànyǔ] ； 中文 [zhōngwén]) | |
 | |
| Ma `lumot | |
| Rasmiy til |  Xitoy,  Tayvan,  Singapur |
|---|---|
| Gapirish tili | Xitoy, Tayvan, Singapur, Indoneziya, Filippinlar va xitoy jamoalari bo'lgan boshqa mamlakatlar. |
| Notiqlarning soni | 1,3 milliarddan ortiq |
| ISO 639-3 | smn |
| Asoslar | |
| Salom | 你好 (ni hao) |
| rahmat | 谢谢 (xie xie) |
| Alvido | 再见 (zai jian) |
| Yo'q | 不是 (bu shi) |
| Manzil | |
 | |
The xitoy mandarin ning rasmiy tili hisoblanadi Xitoy va of Tayvan va shuningdek Singapur. Xitoyda rasmiy xitoy tili "kundalik til" degan ma'noni anglatuvchi pǔtōnghuà (pou ton roua) deb nomlanadi. Xitoyda yana 54 ta til mavjud bo'lib, ularning 21 tasida o'z yozuvlari mavjud (mo'g'ulcha; tibetcha; qozoqcha; xide). 1950 yildan buyon ushbu til Xitoy ta'limining asosiy tili hisoblanadi, bundan mustasno Gonkong va Makao.
Shuni ta'kidlash kerakki, xitoy tilida bir nechta shevalar mavjud. Masalan, bir kanton tilida so'zlashadigan va boshqa mandar tilida so'zlashadigan kishi bir-birlarini og'zaki tushuna olmaydi, lekin umuman boshqasining yozganlarini o'qiy oladi. Gonkongda gaplashadigan kanton tilida yozma ravishda kamdan-kam ishlatiladigan tanish registrdan keng tarqalgan iboralar ishlatiladi. Shuni qo'shimcha qilish kerakki, Xitoy va Singapurda aholi soddalashtirilgan belgilardan foydalanadi. Ammo Gonkong, Tayvan, Makao va boshqa mintaqalarda biz hali ham an'anaviy belgilarni ishlatamiz.
Dunyo aholisining taxminan beshdan bir qismi xitoy tillarida yoki uning shevalarida o'z ona tili deb bilishadi. Bu Tibet tili kabi tonal tildir va Osiyoda katta ta'sir ko'rsatgan. Vetnamliklar g'arbiylar tomonidan alifbo kiritilgunga qadar xitoy tilidan ko'plab so'zlarni va xitoycha harflarni qarzga olishgan. Koreyslar va yaponlar avval turli xil tizimlarni ishlab chiqishdan oldin xitoy tilidagi yozuv tizimidan foydalanganlar. Boshqa barcha Osiyo tillari singari xitoy tili ham o'rganish qiyinligi ma'lum emas; shunga qaramay G'arbliklar ohangda va turli xil belgilarni yozishda tanib olishda qiynaladilar. Shuni qo'shimcha qilish kerakki, xitoy tilida alifbosi yo'q, grammatikasi juda sodda: vaqtga ko'ra konjugatsiya yo'q, ko'plik yoki hatto boshqa grammatik qoidalar frantsuzcha yoki ingliz tilida mavjud emas.
Ushbu qo'llanmada biz ko'pincha siz tanimaydigan odamlar bilan gaplashasiz degan taxmin bilan barcha iboralar uchun muloyim shakldan foydalanamiz. Bundan tashqari, xitoyliklar belgilar talaffuzini transkripsiyalash uchun lotin alifbosidan foydalanadilar. Dunyoda eng ko'p ishlatiladigan transkripsiya "tovushlarni yozish" degan ma'noni anglatuvchi pinyin deb nomlanadi va bu qo'llanmada qavs ichida ko'rsatiladi.
Talaffuz
Undosh
Hujumlar
Birinchi satr xalqaro fonetik alfavitdagi talaffuzni, ikkinchisi pinyinni bildiradi.
| Bilabial | Labio- tish | Alveolyar | Alveolo- palatal | Velar | Retrofleks | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Eksklyuziv | [p] b | [pʰ] p | [t] d | [tʰ] t | [k] g | [kʰ] k | |||||
| Burun | [m] m | [emas] emas | |||||||||
| Spirantlateral | [the] The | ||||||||||
| Affricate | [ts] z | [tsʰ] va boshqalar | [tɕ] j | [tɕʰ] q | [tʂ] zh | [tʂʰ] ch | |||||
| Fricative | [f] f | [lar] s | [ɕ] x | [x] h | [ʂ] sh | [ʐ] r | |||||
| Spirant | [ɻ] r | ||||||||||
Unlilar
Umumiy diftonglar
Asoslangan
Umumiy belgilar Ochiq : 开 (開) (pron.: X) |
Salom : 你好。 (nǐ hǎo)
Mening ismim ______ : 我 叫 ______。 (wǒ jiào)
Ahvoling yaxshimi ? : 你 好吗？ （你 好嗎？) (nǐ hǎo ma)
Juda yaxshi rahmat : 很好 ， 谢谢。 (很好 ， 謝謝。) (pron.: X)
Ismingiz nima ? : X (pron.: X)
Ismingiz nima ? : 你 叫 什么 名字？ (你 叫 什麼 名字？) (pron.: X)
Mening ismim _____ : 我 的 名字 是 (wǒde míngzì shì) (pron.: X)
Tanishganimdan xursandman : 很 高兴 认识 你。 (很 高興 認識 你。) (hěn gāoxìng rénshì nǐ.) (pron.: X)
Iltimos : 请 (請) (qǐng) ()pron.: X)
rahmat : 谢谢。 (謝謝。) (xièxiè)
Salomat bo'ling : X (pron.: X)
Ha : 是 (shì) (pron.: X)
Yo'q : 不 (bù) (pron.: X)
Kechirasiz : 不好意思 (bù hǎo yìsi) (pron.: X)
Men afsusdaman : 对不起 (對不起) (duìbìqǐ) (pron.: X)
Alvido : 再见。 (zàijiàn)
Men gapirmayman _____ : 我 不会 说 (我 不會 說) (wǒ búhuì shuō) (pron.: X)
Fransuz tilida gapira olasizmi ? 您 会 说 法语 吗？ (您 會 說 法語 嗎？) (nin hui shuo fǎyǔ ma, nin hui shuo fàyǔ ma) (pron.: X)
Fransuz tilida gapira olasizmi ? : 你 会 说 法语 吗？ (你 會 說 法語 嗎？) (ni hui shuo fǎyǔ ma, ni hui shuo fàyǔ ma) (pron.: X)
Bu erda kimdir frantsuz tilida gaplashadimi? 这里 有人 会 说 法语 吗？ (這裏 這裏 會 說 法語 嗎 法) (zheli you ren hui shuo fayu ma?) (pron.: X)
Yordam ! : X (pron.: X)
Xayrli tong) : 早上 好 / 早安 (zaoshang hao / zaoan) (pron.: X)
Assalomu alaykum) : 中午 好 (zhongwu hao) (pron.: X)
Hayrli kech : 晚上 好 (wanshang hao) (pron.: X)
Hayrli tun : 晚安 (wan'an) (pron.: X)
Hojatxonalar qayerda? : 厕所 在 哪里？ (廁所 在 哪裏？) (cesuo zai nali) (pron.: X)
Bu qancha turadi ? : 这个 多少 钱？ (這個 多少 錢？) (zhège duōshǎo qián)
tushunmadim : 我 不 明白。 (wǒ bù míngbái)
Soat nechi bo'ldi ? : 现在 几点 了？ (現在 幾點 了？) (xiànzài jǐ diǎnle)
Frantsiya : 法国 (法國) (Fǎguó, Fáguó)
Men fransuzman : 我 是 法国 人。 (我 是 法國 人。) (wǒ shì Fǎguó ren, wǒ shì Fàguó ren)
Qaerda? : 哪里？ (哪裏？) (nǎlǐ)
Qayerda ... ? : ... 在 哪里？ (... 在 哪裏？) (... zài nǎlǐ)
Mana shu yerda : 这里 (這裏) (zhèlǐ)
Past : 那里 (那裏) (nàlǐ)
Bu qimmat : 很贵。 (很貴。) (hěn guì)
Bu juda qimmat : 太贵。 (太貴。) (tài guì)
Bu arzon : 便宜。 (便宜。) (piányí)
Nima uchun? : 为什么？ (爲什麼？) (wéishéme)
Muammolar
O'g'ri! : 小偷！ (xiǎotōu) (pron.: siao-thow)
Politsiyani chaqiring ! : 叫 警察！ (jiào jǐng chá) (pron.: djiao-djing-tcha)
O't o'chiruvchilarni chaqiring ! : 叫 火警！ (jiào hǔo jǐng) (pron.: djiao-rhouo-djingue)
Tez yordam chaqiring ! : 叫 救护车！ (jiào jiù hù chē) (pron.: djiao-djieau-rhou-tche)
Meni bezovta qilmang : 不要 打扰 我。 (búyào dǎrǎo wǒ) (pron.: bou-yao-dah-rah-weau)
Menga teginmang ! : 不要 碰 我！ (búyào pèng wǒ) (pron.: bou-yao-pangue-weau)
Men politsiyaga telefon qilaman 我 我 叫 警察 了。 (wǒ yào jiào jǐngchá le) (pron.: weau-yao-djiao-jingue-tcha-le)
Politsiya! : 警察！ (jǐngchá) (pron.: djingue-cha)
STOP! O'g'ri! : 住手！ 小偷！ (zhùshǒu! Xiǎotōu!) (pron.: jou-shau-siao-tau)
Yordam bering 我 需要 你 的 帮助。 (wǒ xūyào nǐde bāngzhù) (pron.: weau-su-yao-ni-de-bangue-jhu)
Bu favqulodda 这 是 紧急 情况。 (zhèshì jǐnjí qíngkuàng) (pron.: jhe-she-djine-dji-tchingue-kuangue)
Men adashdim : 我 迷路 了。 (wǒ mílù le) (pron.: weau-mi-lou-le)
Men sumkamni yo'qotib qo'ydim 我 我 手提包 丢 了。 (shǒutíbāo diūle dan wǒ) (pron.: weau-de-sheauw-ti-bao-dieau-le)
Men hamyonimni yo'qotib qo'ydim 我 我 钱包 丢 了。 (qiánbāo diūle dan wǒ ") (pron.: weau-de-tchiaine-bao-dieau-le)
Menga zarar yetdi : 我 受伤 了。 (wǒ shòushāng le) (pron.: weau-shou-chengue-le)
Men kasalman : 我 生病 了。 (wǒ shēngbìng le) (pron.: weau-chengue-bingue-le)
Menga shifokor kerak : 我 需要 医生。 (wǒ xūyào yīshēng) (pron.: weau-su-yao-yi-shengue)
Telefoningizdan foydalansam maylimi ? 我 可以 打 个 电话 吗？ (wǒ kěyǐ dǎ ge diànhuà ma) (pron.: weau-ke-yi-dah-dian-houa-ma)
Raqamlar
1 : 一 ("yi") (pron.: men)
2 : 二 ("er") (pron.: vaqt)
3 : 三 ("san") (pron.: aqli raso)
4 : 四 ("agar") (pron.: se)
5 : 五 ("wu") (pron.: wou)
6 : 六 ("liu") (pron.: yolg'on)
7 : 七 ("qi") (pron.: tchi)
8 : 八 ("ba") (pron.: Bah)
9 : 九 ("jiu") (pron.: djiou)
10 : 十 ("shi") (pron.: u)
11 : 十一 ("shí-yī") (pron.: u-i)
12 : 十二 ("shí-er") (pron.: u soat)
13 : 十三 ("shí-sān") (pron.: u aqli raso)
14 : 十四 ("shí-sì") (pron.: she-se)
15 : 十五 ("shí-wǔ") (pron.: u-vu)
16 : 十六 ("shí-liù") (pron.: she-lieau)
17 : 十七 ("shí-qī") (pron.: she-tchi)
18 : 十八 ("shí-bā") (pron.: she-bah)
19 : 十九 ("shí-jiǔ") (pron.: she-djiou)
20 : 二十 ("er-shí") (pron.: soat-u)
30 : 三十 ("sān-shí") (pron.: aqli raso)
40 : 四十 ("sì-shí") (pron.: se-she)
50 : 五十 ("wǔ-shí") (pron.: wou-she)
60 : 六十 ("liù-shí") (pron.: yolg'on-she)
70 : 七十 ("qī-shí") (pron.: tchi-she)
80 : 八十 ("bā-shí") (pron.: bah-she)
90 : 九十 ("jiǔ-shí") (pron.: djiou-she)
100 : 一百 (yī-bǎi) (pron.: i-baye)
200 : 两百 (liǎng-bǎi) (pron.: liangue-baye)
300 : 三百 (sān-bǎi) (pron.: sane-baye)
500 : 五百 ("wǔ-bǎi") {pron.: wou-baye)
1000 : 一千 (yī-qiān) (pron.: i-tiaine)
2000 : 两千 (liǎng-qiān) (pron.: liangue-tiaine)
1,000,000 : yī-bǎi-wàn (一 百万) (pron.: i-baye-ouane)
yarmi : 半 (yaxshi) (pron.: bane)
Kamroq : 少于 (shǎoyú) (pron.: chao-sen)
Bundan ko'proq : 多于 (duōyú) (pron.: duao-sen)
bundan ham ko'proq : 更 ("gèng") (pron.: gengue)
Vaqt
hozir : 现在 (xiànzài) (pron.: siaine-zai)
keyinroq : 以后 (yǐhòu) (pron.: i-rhou)
oldin : 以前 (yǐqián) (pron.: i-tiaine)
ertalab : 早上 (zǎoshang) (pron.: Chhao-shangue)
tushdan keyin : 下午 (xiàwǔ) (pron.: sia-or)
oqshom : 晚上 (wǎnshang) (pron.: wane-shangue)
soat nechi bo'ldi ? : 现在 几点？ (Xiànzài jǐ diǎn) (pron.: siane-zai-ti-diaine)
Muddati
_____ daqiqa) : ______ 分钟 (fēnzhōng) (pron.: faine-zhong)
_____ vaqt) : ______ 小时 (xiǎoshí) (pron.: siao-she)
_____ kun) : ______ 天 (tian) (pron.: tiaine)
_____ hafta (lar) : ______ 星期 (xīngqī) (pron.: sine-tchi)
_____ oy : ______ 月 (yùe) (pron.: yuè)
_____ yil (lar) : ______ 年 (niyan) (pron.: nieyn)
Kunlar
Bugun : 今天 (jīntiān) (pron.: tine-tiaine)
kecha : 昨天 (zuótiān) (pron.: zuo-tiaine)
ertaga : 明天 (míngtiān) (pron.: mïngue-tiaine)
bu hafta : 这 星期 (zhè xīngqī) (pron.: jhe-sine-tchi)
o'tgan hafta : 上星期 ( shàng xīngqī) (pron.: shangue-sine-tchi)
Keyingi hafta : 下星期 (xià xīngqī) (pron.: sia-sine-tchi)
Xitoy tilida ish kunlari oson: dushanba kuni 1 dan boshlang, keyin 星期 xīngqī dan keyin raqamlarni qo'shing.
yakshanba : 星期天 (xīngqītiān) (pron.: sine-tchi-tiaine)
Dushanba : 星期一 (xīngqīyī) (pron.: sine-tchi-i)
Seshanba : 星期二 (xīngqīèr) (pron.: sine-tchi-hour)
Chorshanba : 星期三 (xīngqīsān) (pron.: sine-tchi-aqli raso)
Payshanba : 星期四 (xīngqīsì) (pron.: sine-tchi-se)
Juma : 星期五 (xīngqīwǔ) (pron.: sine-tchi-wou)
Shanba : 星期六 (xīngqīliù) (pron.: sine-tchi-lieau)
Oy
1 yanvardan boshlab xitoy tilidagi oylar ham oson; va yuè ortidagi raqamlarni qo'shing.
Yanvar : 一月 (yu yuè) (pron.: i-yue)
fevral : 二月 (er yuè) (pron.: soat-yue)
Mart : 三月 (sān yuè) (pron.: aqlli-yue)
Aprel : 四月 (sì yuè) (pron.: se-yue)
mumkin : 五月 (wy yue) (pron.: yoki -yue)
Iyun : 六月 (liù yuè) (pron.: lieau-yue)
Iyul : 七月 (qī yuè) (pron.: tchi-yue)
Avgust : 八月 (bā yuè) (pron.: bah-yue)
Sentyabr : 九月 (jiŭ yuè) (pron.: djiao-yue)
Oktyabr : 十月 (shí yuè) (pron.: u-yue)
Noyabr : 十一月 (shí yī yuè) (pron.: u-i-yue)
Dekabr : 十二月 (shí er yuè) (pron.: she-er-yue)
Vaqt va sanani yozing
Sana yozish uchun kunni kiritmasdan oldin oylarni ("raqamlar (1-12) yuè") nomlashingiz kerak ("raqamlar (1-12) hào").
6 yanvar : 一月 六号 ("yī yuè liù hào") (pron.: i-yue-lieau-rhao)
25-dekabr : 十二月 二十 五号 ("shí-er yuè er-shí-wǔ hào") (pron.: she-hour-yue-hour-or-rhao)
Ranglar
qora : 黑色 (hēi sè) (pron.: rhei-se)
Oq : 白色 (bái sè) (pron.: bai-se)
Kulrang : 灰色 (huī sè) (pron.: Huai-se)
Qizil : 红色 (hóng sè) (pron.: rhongue-se)
ko'k : 蓝色 (lán sè) (pron.: lane-se)
sariq : 黄色 (huáng sè) (pron.: rhuangue-se)
yashil : 绿色 (u erda sè) (pron.: o'qing)
apelsin : 橙色 (chéng sè) (pron.: shangue-se)
siyohrang : 紫色 (zǐ sè) (pron.: zhe-se)
kashtan : 棕色 (zōng sè) (pron.: zongue-se)
Transport
Avtobus va poezd
Yo'nalishlar
... temir yo'l stantsiyasi)? : 火车站 (husezhan) (pron.: X?)
... avtovokzal / avtobus bekati? : 公交 车站 (gongjiachenthan) (pron.: X?)
... aeroportmi? : 机场 (pron.: jichang)
...shaharda ? : 市中心 (shizhongxin)
... shahar atrofi? : 郊区
... yotoqxona? : 青年旅舍
... mehmonxona _____? : Mehmonxona (pron.: jiudian)
... Frantsiya / Belgiya / Shveytsariya / Kanada elchixonasi? : 法国 / 比利时 / 瑞士 / 加拿大 大使馆 (法國 / 比利時 / 瑞士 / 加拿大 大使館) (pron.: faguo / bilishi / ruishi / jianada dashiguan)
... restoranlarmi? : ... restoranlarmi?餐馆
Ko'cha : 街
Chapga buriling : 向左 转 (pron.: xiang zuo zhuan)
O'ngga buriling. : 向右 转 (pron.: xiang you zhuan)
chap : 左 (pron.: zuo)
to'g'ri : 右 (pron.: siz)
Streyt : 一直 走 (pron.: yi zhi zou)
Shimoliy : 北 (pron.: bei)
Janubiy : 南 (pron.: Yoq)
bu : 东 (pron.: dong)
Qayerda : 西 (pron.: xi)
yuqorida : 上 (pron.: shang)
pastki qavat : 下 (pron.: xia)
Taksi
Taksi! : 出租车!
Yashash
... kattaroqmi? : 多大 (pron.: ... duo da?)
... tozalovchi? : 多
Kumush
Ovqat
Men cho'chqa go'shtini yemayman. : 我 不吃 猪肉 (pron.: wo bu chi jie rou)
menyu : 菜单 (pron.: Cài dān)
nonushta : 早餐 (pron.: Zǎo cān)
tushlik qilish : 午餐 (pron.: Wǔ cān)
choy : 茶 (pron.: cha)
kechki ovqat : 晚餐 (pron.: Wǎn cān)
Men xohlardimki _____ : 我 会. (pron.: wo hui _____)
tovuq : 鸡 (pron.: ji)
mol go'shti : 牛肉 (pron.: niu rou)
Baliq : 鱼 (pron.: yu)
losos : 三文鱼 (pron.: Sān wèn yú)
orkinos : 金枪鱼 (pron.: Jīn qiāng yú)
dengiz mahsulotlari : 海鲜 (pron.: Hǎi xiān)
katta dengiz qisqichbagasi : 龙虾 (pron.: Lóng xiā)
istiridye : 牡蛎 (pron.: Mǔ lì)
Midiya : 淡菜 (pron.: Dàn cài)
ba'zi salyangozlar : 蜗牛 (pron.: Wōniú)
qurbaqalar : 青蛙 (pron.: Qīng wā)
dudlangan cho'chqa go'shti : 火腿 (pron.: Huǒ tuǐ)
cho'chqa / cho'chqa : 猪
.yovvoyi cho'chqa : 野猪
kolbasa : 香肠
pishloq : 奶酪 (pron.: nai lao)
tuxum : 鸡蛋
salat : 沙拉 (pron.: shala)
sabzavotlar (yangi) : 蔬菜
meva (yangi) : 水果 (pron.: shui guo)
non : 面包 (pron.: mian bao)
tost : 吐司
makaron : 面 (pron.: mian tiao)
qahva : 咖啡 (pron.: kafei)
sharbat : 果汁
suv : 水 (pron.: shui)
qizil / oq sharob : 红 / 白酒 (pron.: hong / bai jiu)
tuz : 盐 (pron.: yan)
murch : 辣椒
Iltimos, hisob-kitob qiling. : X. (pron.: qing gei wo mai dang)
Barlar
Bir stakan qizil / oq sharob, iltimos : X. (pron.: xing gei wo hong / bai jiu)
_____ (qattiq suyuqlik) va _____ (mikser), Iltimos. : _____ va _____, iltimos.
viski : 威士忌酒
aroq : 伏特加
ROM : 朗姆酒
ozgina suv : 水水 (pron.: shui)
Koka : 可口 可 可口 可 (pron.: ke le)
- Sizda aperitiflar bormi (chip yoki yerfıstığı ma'nosida)? X (X)
Xaridlar
Men buni xohlamayman : 我 不想 (pron.: wo bu xiang)
Siz meni aldayapsiz. : 愚弄 我
Men muhtojman... : 我 要 (pron.: wo yao)
... tish pastasi. : 牙膏
... tish cho'tkasi. : 牙刷
... tamponlar. : 缓冲区
... sovun. : 肥皂
... shampun. : 洗发 水
... og'riq qoldiruvchi vosita (aspirin, ibuprofen) : X. (pron.: aspirin, ibuprofen)
... ustara. : 剃刀
... batareyalar. : 电池
... soyabon : 伞
... quyoshdan saqlovchi krem. : 防晒霜
... otkritka. : 明信片
... pochta markalari. : 邮票
... qalam. : 钢笔
Haydash
STOP (panelda) : STOP
Vakolat
Men Frantsiya / Belgiya / Shveytsariya / Kanada fuqarosiman : .
